Võ học cổ truyền Việt Nam và những điều bạn cần biết

Võ cổ truyền Việt Nam không chỉ là một môn nghệ thuật chiến đấu mà còn là biểu tượng văn hóa đặc sắc, gắn liền với lịch sử và tinh thần dân tộc. Qua nhiều thế kỷ, võ cổ truyền được gìn giữ và phát triển, phản ánh tâm hồn kiên cường của người Việt. Hãy cùng Thiên Trường Sport  khám phá môn võ này nhé!

1. Định nghĩa: Võ cổ truyền Việt Nam là gì?

Võ cổ truyền Việt Nam là những môn võ đã được lưu giữ và phát triển qua nhiều thế kỷ trong lịch sử dân tộc. Các võ sư Việt Nam đã không ngừng sáng tạo và cải tiến các phương pháp võ thuật, từ đó hình thành một kho tàng kiến thức võ học phong phú.

Tuy chưa có thời điểm cụ thể nào được xác định cho sự ra đời của võ cổ truyền Việt Nam, nhưng có thể thấy rằng nó bắt đầu phát triển mạnh mẽ trong bối cảnh lịch sử đầy biến động: từ việc bảo vệ dân làng trước thú dữ cho đến việc chống lại sự xâm lược từ các thế lực ngoại bang.

Tìm hiểu: Võ cổ truyền Việt Nam là gì?

1.1. Lịch sử phát triển võ cổ truyền Việt Nam

• Võ cổ truyền Việt Nam đã hình thành và phát triển qua nhiều thăng trầm của lịch sử, đặc biệt là trong bối cảnh đất nước đối mặt với hiểm họa mất nước. Sự ra đời và phát triển của võ thuật cổ truyền phản ánh tinh thần kiên cường và quyết tâm bảo vệ đất nước của người Việt.

• Ban đầu, Võ cổ truyền Việt Nam được gọi là Võ ta, và từng được người Pháp gọi là "Annammite" (Võ An Nam) và người Mỹ gọi là "Võ Việt Nam." Đến năm 1991, Liên đoàn Võ thuật Cổ truyền Việt Nam đã quyết định đổi tên thành Võ cổ truyền Việt Nam.

• Trong quá khứ, khi thực dân Pháp xâm chiếm Đại Nam, các môn phái Võ cổ truyền bị cấm đoán vì những người lãnh đạo phong trào kháng chiến chống Pháp thường là những người tinh thông võ Việt. Đến khoảng năm 1925, Võ cổ truyền được khôi phục cùng với sự du nhập của các môn võ nước ngoài như Quyền Anh và Thiếu Lâm vào Việt Nam. Thời kỳ này, nhiều võ sư huyền thoại đã nổi danh và để lại dấu ấn mạnh mẽ.

Võ cổ truyền Việt Nam đã hình thành và phát triển qua nhiều thăng trầm của lịch sử

• Trước năm 1945, Tứ Đại Sư Bãi-Múa-Cát-Quế đã trở thành những cái tên nổi tiếng, đào tạo nhiều thanh niên yêu nước, sẵn sàng đứng lên chiến đấu bảo vệ quê hương. Sau năm 1945, ông Quế có các đệ tử nổi tiếng như Nguyễn Văn Quý, Đặng Văn Hinh và Giáo sư Tiến sĩ Đặng Quang Lương. Ba võ sư còn lại trong Tứ đại danh sư, được gọi là "Tam Nhựt" (ba mặt trời), gồm Hàn Bái, Ba Cát, Bảy Múa, đã đóng góp to lớn cho sự phát triển của Võ cổ truyền Việt Nam.

• Khi Pháp rời khỏi Việt Nam và chính quyền Ngô Đình Diệm lên nắm quyền ở miền Nam, Tổng hội Võ thuật Việt Nam (VABA) tiếp tục khôi phục võ thuật Việt Nam. Một nhóm võ sư được biết đến với tên gọi "Tam Nguyệt" (ba vầng trăng) gồm Trương Thanh Đăng, Quách Văn Kế, và Vũ Bá Oai đã có công lớn trong việc tái thiết và phát triển nền võ thuật Việt Nam.

• Tuy nhiên, vào năm 1960, một nhóm võ sĩ Nhu Đạo, do võ sư Phạm Lãi lãnh đạo, tham gia đảo chính Ngô Đình Diệm nhưng thất bại. Điều này dẫn đến việc Ngô Đình Diệm tiếp tục cấm phát triển các đoàn võ thuật, bao gồm cả Võ Việt Nam, từ năm 1960 đến 1963.

• Đến năm 1964, các môn võ thuật tại Việt Nam tiếp tục hoạt động, và Võ cổ truyền cũng phát triển mạnh mẽ, ngang tầm với các nước trong khu vực như Thái Lan, Indonesia, Hong Kong, Đài Loan, Lào, và Campuchia. Bốn võ sư: Từ Thiện-Hồ Văn Lành, Trần Xil, Xuân Bình và Lý Huỳnh đã được vinh danh vì đã đào tạo ra nhiều võ sư xuất sắc cho làng võ Việt Nam, đặc biệt là những người đã mang về chiến thắng cho Việt Nam trên đấu trường quốc tế. Họ được tặng Bằng khen vì đã có đóng góp vẻ vang cho đất nước, và được giới võ thuật gọi là "Tứ Tử" (bốn ngôi sao sáng), tiếp nối truyền thống "Tam Nhứt" và "Tam Nguyệt" trước đó.

• Sau ngày 30 tháng 4 năm 1975, hoạt động võ thuật tại Việt Nam bị gián đoạn do tình hình an ninh trật tự. Đến năm 1979, trước sự xâm lược của quân đội Trung Quốc và quân Khmer Đỏ, nhà nước Việt Nam đã khôi phục hoạt động võ thuật, trong đó có Võ cổ truyền Việt Nam, nhằm rèn luyện tinh thần bất khuất của thanh niên và chuẩn bị sẵn sàng bảo vệ tổ quốc.

• Các liên đoàn võ thuật sau đó được thành lập để quản lý và phát triển phong trào võ thuật, bao gồm cả Liên đoàn Võ thuật Cổ truyền Việt Nam (thành lập năm 1991). Tuy nhiên, từ đó đến năm 2007, võ thuật cổ truyền Việt Nam vẫn chưa được chú trọng phát triển như các môn võ có tính chất thi đấu quốc tế khác như Taekwondo, Judo, Karate, Wushu, Pencak Silat, Boxing và Vovinam.

Ban đầu, Võ cổ truyền Việt Nam được gọi là Võ ta

1.2. Đặc điểm nổi bật của võ cổ truyền Việt Nam

Võ cổ truyền Việt Nam sở hữu những đặc điểm độc đáo, dễ nhận biết và khác biệt so với các môn võ phái ngoại. Cụ thể:

• Được phát triển chủ yếu để sử dụng trong chiến tranh, nhằm chống lại ngoại xâm, chinh phục thiên nhiên hoang dã, săn bắt động vật hoang dã như hổ và lợn rừng, cũng như bảo vệ nhà cửa và làng mạc khỏi kẻ cướp.

• Các hình thức võ thuật cổ truyền thường tập trung vào chiến thuật, được sử dụng trong các trận chiến để sắp xếp binh lực và đối phó với kẻ thù. Võ thuật cổ truyền thường thực hiện theo nguyên tắc "di công vi thủ", tức là tiến công trong khi phòng thủ, dồn ép đối thủ ngay lập tức rồi thực hiện đòn quyết định, rất phù hợp với thể hình nhỏ bé của người Việt.

• Tính thực chiến và khả năng ứng dụng linh hoạt là một trong những điểm nổi bật của võ cổ truyền. Phong cách võ thuật này có khả năng thích ứng với nhiều loại địa hình khác nhau.

• Để đạt được sự thuần thục trong tập luyện, người tập cần hòa mình với thiên nhiên, tận dụng không khí trong lành để tăng cường khí công trong cơ thể, từ đó giúp cho các đòn đánh trở nên mạnh mẽ hơn.

• Mỗi bài quyền đều đi kèm với những vần thơ giới thiệu, thể hiện chiều sâu văn hóa.

Võ thuật cổ truyền thường thực hiện theo nguyên tắc "di công vi thủ"

>> Xem thêm: Dụng cụ võ thuật 

2. Các môn phái võ cổ truyền Việt Nam là gì?

Các môn phái võ cổ truyền Việt Nam gồm có:

2.1. Nhóm võ cổ truyền Bắc Hà (Miền Bắc)

Võ thuật Bắc Hà ban đầu phát triển tại miền Bắc Việt Nam nhưng dần dần lan rộng ra khắp cả nước. Những môn phái tiêu biểu của vùng Bắc Hà bao gồm:

• Thiên Môn Đạo: Khởi nguồn từ Chương Mỹ, Hà Nội, đây là một môn võ có bề dày lịch sử trong võ cổ truyền Việt Nam.

• Vật Liễu Đôi: Đây là hình thức đấu vật có lịch sử lâu đời, rất phổ biến ở miền Bắc. Nhiều làng quê thường tổ chức đấu vật trong các lễ hội xuân. Hội vật Liễu Đôi, diễn ra hàng năm tại làng Liễu Đôi, xã Liêm Túc, huyện Thanh Liêm, Hà Nam, là một trong những hội vật nổi tiếng.

• Nhất Nam: Một môn phái lâu đời trong võ cổ truyền Việt Nam, bắt nguồn từ Thanh Hóa và Nghệ An.

• Nam Hồng Sơn: Sáng lập bởi võ sư Nguyễn Văn Tố, dựa trên nền tảng huấn luyện võ cổ truyền của triều Nguyễn, kết hợp với một số kỹ thuật của võ Trung Hoa.

• Hoa Quyền: Do võ sư Hoàng Văn Thọ sáng lập, dựa trên kiến thức võ học của ông cùng các kỹ thuật học từ các thầy người Hoa.

• Việt Võ Đạo (Vovinam): Được võ sư Nguyễn Lộc sáng lập vào năm 1938, kết hợp võ thuật truyền thống của Việt Nam với các môn phái võ khác như Judo và Karate. Vovinam nổi bật với hệ thống kỹ thuật phản đòn từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp.

Nhóm võ cổ truyền Bắc Hà

 

2.2. Nhóm võ cổ truyền Bình Định (Miền Trung)

Bình Định, một vùng đất từng thuộc vương quốc Chămpa, có truyền thống võ học lâu đời và là cái nôi của võ thuật gắn liền với triều đại Tây Sơn. Vào thế kỷ 18, một số võ sư nổi tiếng từ miền Bắc và Trung Quốc đã đến đây, truyền dạy võ thuật cho người dân địa phương.

Từ thời Tây Sơn, nhóm Bình Định gồm nhiều võ phái như Roi Thuận Truyền, An Thái, An Vinh, và các võ phái gia tộc, dòng họ như Sơn Nhạn, Thanh Long võ đạo, Bình Định Sa Long Cương, Bình Định võ công, Tân Sơn Bạch Long, Tây Sơn Thiếu Lâm, Bình Định Gia, Tiên Long Quyền Đạo…

Nhóm võ cổ truyền Bình Định

2.3. Nhóm võ cổ truyền Nam Bộ (Miền Nam)

Các môn phái võ thuật Nam Bộ phát triển mạnh mẽ cùng với quá trình mở mang đất nước và khai hoang của người Việt vào thế kỷ 18-19. Sau khi dừng chân tại Nam Trung Bộ, các chúa Nguyễn tiếp tục mở rộng lãnh thổ về phía Nam, di dân từ Quảng Nam đến Đà Nẵng và Quy Nhơn để khai khẩn vùng đất Đồng bằng sông Cửu Long.

Nhóm võ cổ truyền Nam Bộ

2.4. Các môn phái võ cổ truyền có nguồn gốc từ Trung Hoa

• Những môn phái có nguồn gốc từ Trung Hoa chịu ảnh hưởng sâu sắc từ văn hóa và lịch sử của Trung Quốc, do các võ sư người Hoa sáng lập hoặc được giảng dạy tại các võ đường Việt Nam. Những môn phái này đã được điều chỉnh để phù hợp với nhu cầu thể chất và văn hóa của người Việt.

• Danh sách các môn phái có nguồn gốc từ Trung Hoa tại Việt Nam bao gồm: Bắc Mã Sơn, Lâm Sơn Động, Phật Gia Quyền, Không Động, Vịnh Xuân Quyền, Thiếu Sơn Phật Gia, Thiếu Lâm Long Phi, Thiếu Lâm Quyền, Lam Bắc Truyền Thiên Mục Sơn,...

Môn phái võ cổ truyền có nguồn gốc từ Trung Hoa

2.5. Võ thuật cổ truyền Việt Nam ở nước ngoài

• Cùng với sự di cư của người Việt ra khắp thế giới, nhiều kỹ thuật võ thuật Việt Nam đã được du nhập ra nước ngoài, đặc biệt là ở các nước Châu Âu, Mỹ và Canada. Tại Pháp, có đến 22 môn phái võ thuật có nguồn gốc từ Võ Việt Nam, với khoảng 30.000 môn sinh được đào tạo.

• Một số môn phái tại Pháp được coi là "cái nôi của võ thuật Việt Nam tại nước ngoài" bao gồm: Cửu Long võ đạo, Võ trận Đại Việt, Nam Hổ Quyền, Phái Trung Hòa...

Người nước ngoài cũng luyện tập võ cổ truyền Việt Nam

3. Các bài võ cổ truyền Việt Nam

• Bài quyền trong võ cổ truyền là một chuỗi động tác và kỹ thuật chiến đấu được sắp xếp theo một trình tự cụ thể. Nó không chỉ là sự kết hợp đơn thuần giữa các động tác võ thuật, mà còn chứa đựng những ý nghĩa sâu sắc về mặt tâm linh và triết học.

• Vai trò của bài quyền không chỉ dừng lại ở việc rèn luyện kỹ thuật chiến đấu, mà còn là một phương thức giáo dục đạo đức và hướng dẫn cách sống cho người học.

• Liên đoàn Võ thuật Cổ truyền Việt Nam đã hợp tác để biên soạn và phát hành cuốn "Giáo trình huấn luyện – giảng dạy môn Võ cổ truyền Việt Nam". Đây là tài liệu hướng dẫn toàn diện nhất hiện nay về võ cổ truyền Việt Nam. Cuốn sách cung cấp chi tiết về nguồn gốc, lý thuyết, phương pháp rèn luyện, huấn luyện, và các vấn đề y học liên quan đến võ thuật.

• Liên đoàn Võ thuật Cổ truyền Việt Nam đã chính thức đưa ra 10 bài quyền cùng binh khí trong chương trình kiểm tra thi lên đai của môn võ cổ truyền. Các bài quyền và binh khí này bao gồm: Bát Quái Côn, Độc Lư Thương, Hùng Kê Quyền, Huỳnh Long Độc Kiếm, Lão Hổ Thượng Sơn, Lão Mai Quyền, Ngọc Trản Ngân Đài, Roi Thái Sơn, Siêu Xung Thiên và Tứ Linh Đao.

Bài quyền Độc Lư Thương

4. Liên đoàn võ thuật cổ truyền Việt Nam

• Vào ngày 19 tháng 8 năm 1991, căn cứ vào đề xuất của Ban Vận động thành lập Liên đoàn Võ thuật Cổ truyền Việt Nam cùng với ý kiến từ Bộ Văn hóa, Thông tin và Thể thao, Phó Chủ tịch Nguyễn Khánh đã đại diện cho Hội đồng Bộ trưởng nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam ký quyết định cho phép thành lập Liên đoàn Võ thuật Cổ truyền Việt Nam.

• Theo quyết định này, Liên đoàn được thành lập vào năm 1991 và hoạt động dưới sự quản lý của Ủy ban Thể dục Thể thao của nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam, có trách nhiệm tự trang trải chi phí và phương tiện cho hoạt động của mình.

• Liên đoàn Võ thuật Cổ truyền Việt Nam là cơ quan quản lý chịu trách nhiệm quảng bá, bảo tồn và tổ chức các hoạt động liên quan đến võ cổ truyền Việt Nam. Liên đoàn giám sát các môn phái, phong cách và sự kiện nhằm giới thiệu di sản và kỹ thuật phong phú của võ thuật Việt Nam, đảm bảo sự phát triển và công nhận quốc tế. Liên đoàn cũng tổ chức các giải đấu, chương trình đào tạo và trao đổi văn hóa để giữ gìn truyền thống và thúc đẩy sự phát triển của võ thuật cổ truyền cả trong nước và quốc tế.

Logo liên đoàn võ thuật cổ truyền Việt Nam

5. Trang phục võ cổ truyền Việt Nam

• Trang phục của Vận động viên võ cổ truyền Việt Nam:

- Võ phục có màu đen, gồm áo có cổ và quần không có cặp.

- Trên ngực trái áo có huy hiệu của Võ cổ truyền Việt Nam.

- Tên của đơn vị (tỉnh, thành phố, ngành) được ghi phía sau.

• Thắt lưng và Màu sắc võ cổ truyền Việt Nam:

- Thắt lưng làm từ vải mềm, rộng từ 6 đến 8 cm, với chữ thêu "Nghệ thuật truyền thống Việt Nam".

- Màu sắc của đai trong Võ cổ truyền Việt Nam được phân chia thành 5 cấp độ, từ thấp đến cao như sau: Đai đen, Đai xanh, Đai đỏ, Đai vàng, Đai trắng.

• Trang phục của Trọng tài võ cổ truyền Việt Nam:

- Quần tây màu trắng, áo sơ mi trắng ngắn tay (dài tay vào mùa đông) không có cầu vai, và túi áo không có nắp.

- Huy hiệu của Liên đoàn Võ thuật cổ truyền Việt Nam nằm trên ngực trái áo.

- Trọng tài sẽ mang nơ đen, thắt lưng đen và giày trắng có đế mềm.

Trang phục của Vận động viên võ cổ truyền Việt Nam

6. Tự học võ cổ truyền Việt Nam như thế nào?

• Việt Nam hiện đang trong quá trình hội nhập quốc tế, điều này đã giúp võ cổ truyền Việt Nam được lan tỏa ra nhiều quốc gia trên thế giới thông qua các hoạt động giao lưu văn hóa, cũng như các chuyến thăm và du lịch của các nhà ngoại giao. Ngoài ra, Nhà nước cũng thường xuyên cử các đoàn võ cổ truyền sang nước ngoài nhằm tăng cường quan hệ, giao lưu và học hỏi.

• Hiện tại, môn võ cổ truyền Việt Nam đã được Bộ Giáo dục đưa vào chương trình giảng dạy tại các cấp học. Các lớp học võ cổ truyền, do các võ sư trực tiếp giảng dạy, đã thu hút đông đảo học viên tham gia, nhằm nâng cao sức khỏe và bảo vệ bản thân.

• Để luyện tập võ cổ truyền Việt Nam tại nhà một cách hiệu quả, bạn cần tuân theo quy trình hướng dẫn của các chuyên gia võ thuật. Các bước học võ cổ truyền Việt Nam bao gồm:

- Võ sư sẽ giới thiệu kỹ thuật và thực hiện các động tác mẫu cho các học viên.

- Phân tích kỹ thuật một cách chi tiết và cụ thể.

- Hướng dẫn các bước để tập luyện các kỹ thuật võ cổ truyền Việt Nam tại nhà.

- Kiểm tra và chỉ ra những sai lầm phổ biến cũng như cách khắc phục sau khi thực hiện kỹ thuật.

- Thực hiện các động tác kỹ thuật đã đề cập và áp dụng chúng trong các tình huống thi đấu thực tế.

Tự học võ cổ truyền Việt Nam

7. Ý nghĩa của võ cổ truyền Việt Nam

• Khái niệm “cổ truyền” trong võ thuật cổ truyền Việt Nam biểu trưng cho tính lịch sử và mối liên kết giữa quá khứ và hiện tại, một di sản không bao giờ phai mờ.

• Võ cổ truyền không chỉ thể hiện sức mạnh và lòng yêu nước của con cháu vua Hùng, mà còn là biểu tượng cho ý chí kiên cường và tinh thần hy sinh vì Tổ quốc.

• Môn võ này hướng tới việc rèn luyện nhân cách, giúp người học phát triển toàn diện về cả trí tuệ và tinh thần.

• Võ cổ truyền còn góp phần bảo tồn và phát triển giá trị văn hóa dân tộc, ghi nhớ công lao của tổ tiên trong việc xây dựng đất nước.

• Đó là di sản sống động, mang theo những tinh hoa võ thuật của cha ông, phản ánh nét đẹp văn hóa của một nền văn minh lâu đời và vĩ đại.

Kết luận

Võ cổ truyền Việt Nam là di sản văn hóa, nguồn cảm hứng cho nhiều thế hệ, thể hiện tinh thần dân tộc, lòng yêu nước. Thiên Trường Sport đã tổng hợp thông tin về môn võ này để bạn có cái nhìn sâu sắc hơn. Theo dõi chúng tôi để cập nhật những Tin tức mới nhất và tìm mua dụng cụ võ thuật chất lượng!

Đọc thêm ▾

Rút gọn ▴